Ridderzuring

Kenmerken

Ridderzuring (Rumex obtusifolius) is een algemeen voorkomende zuring met grote bladeren en is een van de grotere zuringen in ons land. De plant komt voor op vochtige omgewerkte of verstoorde bodems met veel voedingsstoffen. In de landbouw wordt Ridderzuring in verband gebracht met een structuurprobleem van de bodem: er zit een verdichting. De planten kunnen tot anderhalve meter hoog worden. De wortelstandige bladeren en stengelbladeren in het onderste deel van de plant zijn erg groot, soms tot meer dan twintig cm lang en hebben een duidelijk hartvormige voet. De bladeren hoger aan de stengel en in de pluim zijn spiesvormig en missen de hartvormige voet.

Voortplanting: Ridderzuring bloeit vanaf het tweede levensjaar van juni tot oktober en produceert gemiddeld ongeveer 7.000 zaden per plant per jaar.

Een deel van het zaad is al na één week na de bloei kiemkrachtig en blijft dat tientallen jaren. De zaden zitten in vrij zware vruchten die niet door de wind worden verspreid . Verspreiding is dus lokaal, tenzij het maaisel wordt verplaatst of het via mest wordt aangebracht. Vruchten van Ridderzuring zijn maagsapbestendig en komen dus ongeschonden in de mest terecht. Voor vestiging in grasland zijn open plekken nodig van een behoorlijke omvang. Wanneer deze in de herfst zijn ontstaan, geven ze meer kans op vestiging dan wanneer deze in de lente zijn ontstaan. In de herfst heeft Ridderzuring een voorsprong op de grasgroei.

Een kiemplantje heeft slechts 6 á 7 weken nodig om een wortel te ontwikkelen, die opnieuw zal uitlopen wanneer de bovengrondse delen worden weggehaald.  De wortel groeit tenslotte uit tot een penwortel. Deze kan meer dan 80% van het gewicht van de plant uitmaken en wel 1,5 meter lang worden. De penwortel bevat veel reststoffen en gaat zich na het tweede jaar vertakken. Belangrijker dan de vertakking van de eigenlijke wortel is de vertakking die optreedt aan de wortelhals. De uitlopers die hier ontstaan ontwikkelen ook weer penwortels waardoor na een paar jaar een dichte groep planten ontstaat.  Uit afgebroken worteldelen, door bijvoorbeeld slecht uitsteken, ontstaan gemakkelijk nieuwe planten.  Op de bovenste 10 cm van de wortel, eigenlijk een soort ondergrondse stam, zitten slapende knoppen die kunnen uitlopen. Ook kleine stukjes stam (ca. 1 cm), die bijvoorbeeld ontstaan door frezen, kunnen zich ontwikkelen tot planten. (Louis Bolk, 2005).

Problematiek

Bij hoge bedekkingsgraad van Ridderzuring komt de erosiebestendigheid in het geding. Door de schaduwwerking vormt zich geen grasbekleding onder bladeren of sterft de reeds aanwezige grasbekleding af. Met de grote bladeren verdringt Ridderzuring de overige vegetatie en maakt de soort juist ruimte voor zichzelf en zijn nakomelingen (facilitatie). Door de lange periode waarop de zaden kiemkrachtig zijn moet er voorzichtig omgesprongen worden met aangevoerde grond. Wanneer er veel Ridderzuring op de waterkering groeit is de waterkering niet goed meer inspecteerbaar.

Bestrijdingsmethode

Volgens Van Eekeren en Jansonius [2005] bestaan er grofweg drie succesvolle strategieën om Ridderzuring te bestrijden:

1. Beheren en verwijderen door met geschikt materieel minimaal 10, maar beter 20 cm. diep uit te steken.
2. Beheren en laten uitsterven door te voorkomen dat er nieuwe planten tot ontwikkeling komen (zie onder).
3. Graslandvernieuwing (niet geschikt op waterkeringen).

Algemeen

Wanneer er veel zaden van Ridderzuring in de bodem zitten is het een intensief proces om de soort weg te krijgen. Bij het aanvoeren van nieuwe grond bij bijvoorbeeld een dijkversterking is het van belang om grond aan te voeren met zo min mogelijk zaden van zuring. Wanneer de grasmat al goed gesloten is, wordt het voor de Ridderzuring moeilijk om te gaan groeien. Een open zode zorgt er voor dat het zaad kan ontkiemen en dat de Ridderzuring gaat groeien. Het eerste groeiseizoen is cruciaal voor de bestrijding.

De bodem uitputten door stelselmatig te maaien en het maaisel af te voeren en het voorkomen van zaadzetting, is de beste optie in de bestrijding van deze soort. Een dichte vegetatie met een goed ontwikkelde bodem met een gematigde hoeveelheid voedingsstoffen voorkomt de vestiging van de soort.

Machinaal verwijderen

Regulier maaibeheer (2x maaien en afvoeren) is niet voldoende om de Ridderzuring te verwijderen. De Ridderzuring zal bij voorkeur uitgestoken moeten worden.

Handmatig verwijderen
Handmatig verwijderen van de Ridderzuring is een arbeidsintensieve, maar effectieve methode. Na een herinzaai kunnen jonge kiemplanten gestoken worden. Aan de andere kant neemt hun aantal in het eerste seizoen nog sterk af. Het kan dus een overweging zijn deze planten pas na het eerste jaar te steken. Aan de andere kant beginnen planten in het tweede jaar sterk te vertakken. Voor het steken kan een specifieke vork gebruikt worden waarmee de zuring minimaal 15 cm diep uitgestoken kan worden, een voorbeeld is de ‘lazy dog’ of ‘lazy dock’ (docks = Engels voor Ridderzuring) of de bibersteker  (zie vlugschrift 85, Louis Bolk instituut, 2002). Wanneer dit in het voorjaar uitgevoerd wordt komt de plant het jaar er op veel minder intensief terug. Het beste kan worden gestoken onder vochtige omstandigheden. Wanneer de planten zijn gestoken, moeten ze worden meegenomen en vernietigd. Bij voorkeur wordt de ontstane open plek onmiddellijk bijgezaaid.

In de praktijk schijnt de laze dock op zandbodem goed te werken, klei kan te zwaar zijn voor het apparaat waardoor het beschadigd raakt. Een smalle spade is dan een alternatief.

Begrazen

Begrazing door schapen heeft een wisselend resultaat. Met name wanneer er veel Ridderzuring op een perceel staat is het moeilijk om dit terug te dringen met begrazing.

Chemisch bestrijden

Deze methode is wettelijk gezien niet toegestaan.

Afgraven

Door het afgraven van de toplaag kan er een nieuwe toplaag zonder zaad van de Ridderzuring aangebracht worden. Dit is effectief, maar zeer kostbaar en de erosiebestendigheid moet weer opgebouwd gaan worden.

Praktijkervaring

Wat werkt wel?

• In de landbouw, zie [Bioveem, 2006] en [Louis Bolk Instituut, 2005].
• Waterschap Rivierenland doet ervaring op met het gebruik van een stobbenfrees (video). Dit leidt tot aanzienlijke gaten in de bekleding die ook weer moeten worden gedicht en ingezaaid.

• Volgens Waterschap Aa en Maas werkt deze ‘steker’ goed bij Ridderzuring met stevige wortel, de jongere exemplaren dien je met een steekschopje te verwijderen. Het werktempo viel ook niet tegen.

Wat werkt niet?

We hebben nog geen beschrijvingen van bestrijdingsmethoden die niet effectief zijn.

Wettelijk kader

Er is geen wettelijk kader voor Ridderzuring.

Chemische bestrijding is niet toegestaan. Voor meer informatie over gebruik van biociden bij probleemsoorten, zie de pagina over Gewasbeschermingsmiddelen en biociden.

Melden nieuwe vindplaatsen

Zie Digigids, onkruid klein.