Bronnen

Bronnen die worden genoemd in de Handreiking en overige bronnen van informatie.

  • Bakker, T., & Goorden, A. (2008, november). Klepelen en opzuigen succesvol bij dijkbeheer. Vakblad Natuur, Bos en Landschap, pp. 6-8.
  • Barenbrug. (2021, 03 21). In vier stappen het hele jaar een mooie mat. Opgehaald van Barenbrug: https://www.barenbrug.nl/nieuws/in-vier-stappen-het-hele-jaar-een-mooie-mat.htm#:~:text=Zaaidiepte%3A%20de%20ideale%20zaaidiepte%20van,kan%20uitdrogen%2C%20weg
  • Bax, I., & Schippers, W. (1998). Ontwikkeling van botanisch waardevol grasland : veldgids. Utrecht, Nederland: Dienst Landelijk Gebied.
  • Beemsterboer, K. (2024). Keuzeschema monitoring biodiversiteit. Delft: Hoogheemraadschap van Delfland & Expertteam Grasbekleding.
  • BioGroei. (2022, 09 16). Emelten. Opgehaald van BioGroei: https://www.biogroei.nl/plagen/emelten#category-description
  • Bleeker, P., & Van der Weide, R. (2001, 3). Vals zaaibed vermindert onkruiddruk goed. Ekoland, pp. 22-23.
  • Boer, K., & Schils, C. (2011). Ecologisch groenbeheer in de praktijk. Arnhem, Nederland: IPC Groene Ruimte.
  • Bos, M. (2013). Biologie & beheersing van Jacobskruiskruid. Driebergen, Nederland: Louis Bolk Instituut.
  • Braakman, J. (2017). Het is (g)een bijzaak, Bijvriendelijk beheer op de IJsseldijk. Velp, Nederland: Hogeschool Van Hall Larenstein.
  • Bronsveld, J., Kleiman, M., Post, L., Van Hoven, A., & Labrujere, A. (2015, augustus 31). Soortenrijkdom Nederlandse dijken, een beheerdersdilemma? Opgehaald van H2O Waternetwerk: https://www.h2owaternetwerk.nl/vakartikelen/soortenrijkdom-nederlandse-dijk
  • Bronsveld, J., Van Hoven, A., Liebrand, C., & Jonkers, E. (2019). Onderzoek doorworteling kale plekken volgens kwaliteitsoordeel WBI2017 (voorlopig rapport). Amersfoort, Nederland: STOWA.
  • CBAV. (2022, maart 27). Handboek Bodembemesting. Opgehaald van Handboek Bodem en Bemesting: https://www.handboekbodemenbemesting.nl/nl/handboekbodemenbemesting/over-handboek-bodem-en-bemesting.htm
  • Coukuyt, J. (2016). Sinusbeheer, maaibeheer op maat. Vakblad Natuur en Landschap(december), 14-17.
  • Cox, M., Kits, M., Bax, L., Kamsma, P., & & De Jong, G. (2013). Begrazing langs waterlopen, uitgangspunten voor begrazing van natuurzones langs waterlopen. ‘s-Hertogenbosch, Nederland: Waterschap Aa en Maas.
  • Cruydt-Hoeck. (2021, december 29). Najaar is de ideale zaaitijd. Opgehaald van Cruydt-Hoeck: https://www.cruydthoeck.nl/actueel/najaar-is-de-ideale-zaaitijd/b6786
  • Cruydt-Hoeck. (2021, maart 26). Algemene aanwijzingen voor aanleg van bloemenweides. Opgehaald van Cruydt Hoeck: https://www.cruydthoeck.nl/advies/algemene-aanwijzingen-voor-aanleg-van-bloemenweides/vals-zaaibed/t370
  • De Jong, A., & Spijker, J. (2017, september 14). Insecten en botanisch bermbeheer. Wageningen: Helpdesk Kennisimpuls Bestuivers . Opgehaald van De Jong, A., & Spijker, J. (2017). Insecten en botanisch bermbeheer, Helpdesk Kennisimpuls Bestuivers 2017-2, W
  • De Kroon, H., Van Rooijen, N., & Pohlman, L. (2024). Future Dikes 2024, sterke soortenrijke bekleding, projectrapport. Nijmegen: HWBP Future Dikes.
  • De Vlas, J., Mandema, F., Note, S., Van Klink, R., & Esselink, P. (2013). Natuurbeheer van kwelders. De invloed van beweiding op biodiversiteit. Olterterp: It Fryske Gea.
  • Deru, J. E., & De Boer, H. (2010). Beworteling van grasland - een literatuurstudie. Driebergen, Nederland: Louis Bolk Instituut.
  • Dijksterhuis, K. (2020, 03 27). Fleurige zaadmengsels bedreigen Nederlandse Flora. NRC.
  • Effing, B. (2014). Droogtestudie regionale keringen WSRL. Tiel, Nederland: Waterschap Rivierenland.
  • Elbersen, B., Kuiters, A., Meulenkamp, W., & Slim, P. (2003). Schaapskuddes in het natuurbeheer, economische rentabiliteit en ecologische meerwaarde Wageningen, (Rapport nr. 735). Wageningen, Nederland: Alterra.
  • Evans, P. (1971, maart 10). Root growth of Lolium-perenne L. 2. Effects of defoliation and shading. New Zealand Journal of Agricultural Research - 14, pp. 552-562.
  • Evers, M. (2006, februari 01). Temperatuursom voor gras. Boeren wijsheid voor de sportveldbeheerder. Fieldmanager.
  • Fliervoet, L. (1992). Aanleg en beheer van grasland op rivierdijken. Den Haag, Nederland: Unie van Waterschappen.
  • Frissel, J., Hazebroek, E., & Melman, T. (2005). Extensief graslandbeheer op zeedijken. Effecten op vegetatie, erosiebestendigheid en mogelijkheden voor exploitatie van aangepast beheer na een periode van 13 jaar. Rapport nr. 1084. Wageningen, Nederland:
  • Grasgids. (2020, april 24). Grasgids 2019. Opgehaald van Grasgids: https://www.grasgids.nl/
  • Hazebroek, E., & Sprangers, J. (2002). Richtlijnen voor graslandbeheer. Rapport nr. 469. Wageningen, Nederland: Alterra.
  • Heinen (red), M. (2021). Samenvatting resulaten bodemmaatregelen: Lumbricus Bewuste Bodem, rapport nr. 3060. Wageningen, Nederland: Wageningen Environmental Research.
  • Hendrix, R. (2000). Dictaat Bodemkunde Biologische Landbouw. Ede: Ontwikkelcentrum.
  • Hoven, A. v. (2022). Kennis voor keringen GEKB Overgangen en objecten. Delft, Nederland: Deltares.
  • Infram. (2017). Rapport eisen grasbekleding. Maarn: Infram.
  • Janssen, P., & Verhoef, T. (2021, januari). Groeikansen scheppen voor kruiden. Ekoland, pp. 50-52.
  • Klein Breteler, M. (2019). Handleiding Steentoets. Delft, Nederland: Deltares.
  • Koster, A. (1991). Spoorwegen, toevluchtsoord voor plant en dier. Utrecht, Nederland: Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging.
  • Leuven, R. (2017). Over grenzen van soorten. Rede uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar. Nijmegen, Nederland: Radboud Universiteit.
  • Liebrand, C. (1999). Restoration of species-rich grasslands on reconstructred river dikes. Wageningen, Nederland: Landbouw Universiteit.
  • Liebrand, C. (2014). Notitie Monitoring rivierdijkvegetatie Primaire waterkeringen Waterschap Rivierenland 2010 – 2014. Nijmegen, Nederland: EurECO.
  • Liebrand, C. (2014-2). Monitoring rivierdijkvegetatie Primaire waterkeringen Waterschap Rivierenland 2010 – 2014. Nijmegen, Nederland: EurECO.
  • Liebrand, C. (2014-3). Civieltechnische kwaliteit Primaire waterkeringen Waterschap Rivierenland 2010 – 2014. Nijmegen, Nederland: EurECO.
  • Liebrand, C. (2015). Eindrapport pilot bestrijding Jakobskuiskruid bij Waterschap Rivierenland 2006-2015. Nijmegen, Nederland: EurECO.
  • Liebrand, C. (2015-2). Notitie generieke aanbevelingen dijkaanleg en dijkbeheer (intern advies WSRL). Nijmegen, Nederland: EurECO.
  • Liebrand, C. (2019). Project optimalisatie grasbekleding Niersdijk bij Ottersum Verslag van onderzoek in 2018-2019. Nijmegen, Nederland: EurECO.
  • Liebrand, C. (2019-2). Flora- en faunarijken linten in het landschap. In H. Ketelaar, Planten van hier (pp. 206-2021). Zeist: K.N.V.V.
  • Liebrand, C. (2021, juni 17). Workshop Grasbekleding Dijken - robuuste vegetatie. Online workshop. Amersfoort, Nederland: STOWA.
  • Liebrand, C., Van Rooijen, N., Van der Meijden, R., Evers, T., Evers, M., & De Kroon, H. (2024). Rapportage thema 1. Vegetatie, bodem en treksterkte. Nijmegen: HWBP Future Dikes.
  • Liebrand, C., Van Rooijen, N., Van der Meijden, R., Warmink, J., Evers, M., Evers, T., . . . De Kroon, H. (2024). Rapportage thema 0. Huidige kennis van soortenrijke dijkvegetaties en relatie met bodem en sterkte. . Nijmegen: HWBP Future Dikes.
  • Locher, W., & Bakker, H. (1992). Bodemkunde van Nederland, deel 2 Bodemgeografie, 2e druk. Den Bosch, Nederland: Malmberg.
  • Locher, W., & de Bakker, H. (1991). Bodemkunde van Nederland, deel 1 Algemene Bodemkunde, 2e druk. Den Bosch, Nederland: Malmberg.
  • Löffler, M., & Zeegers, I. (2017, oktober). Waarde van maaisel. Circulair terreinbeheerin de praktijk. Biomassa Alliantie.
  • Löffler, M., & Zeegers, I. (2017, oktober). Waarde van maaisel. Circulair terreinbeheerin de praktijk. Biomassa Alliantie.
  • Mals, J. (2019). Soortenrijke en insectenvriendelijke dijkgraslanden. Wageningen, Nederland: Wageningen Universiteit.
  • Moons, K. (2022). De dijk als bloemenrijk. Waddenmagazine 2-2022. Waddenmagazine 2-2022, pp. 4-7.
  • Moraal, L. (2021). Insecten op inheemse en uitheemse boomsoorten. Arbor Vitea, 2021-3, 36-39.
  • Noordijk, J., Delille, K., Schaffers, A., & Sýkora, K. (2010). Wegberm biedt hulp tegen ‘bestuivingscrisis’ – Maaibeheer voor bloembezoekende insecten. Vakblad Natuur, Bos, Landschap, jaargang 7, nr 5, 12-15.
  • Oenema, O., de Vries, W., van Dobben, H., Kros, H., Velthof, G., & Reinds, G. (2019). Factsheet Stikstofbronnen, t.b.v. 2de Kamer Commissie Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit 02-10-2019. Wageningen, Nederland: Wageningen University and Research.
  • Ökoland Bau. (2019, 10 02). Beauveria brongniartii. Opgehaald van oekolandbau.de: https://www.oekolandbau.de/landwirtschaft/pflanze/grundlagen-pflanzenbau/pflanzenschutz/nuetzlinge/insektenpathogene-pilze/beauveria-brongniartii/
  • Oostindie, K., Wesseling, J., Hendriks, R., Ritsema, C., & Van den Akker, J. (2012). Effecten van beheersmaatregelen op vochtgehaltes bij uitdrogende veendijken. Wageningen, Nederland: Alterra.
  • Praktijknetwerk in de landbouw. (2021, 06 29). Praktijknetwerk in de landbouw, Grasland aanrollen dodelijk voor engerlingen. Opgehaald van praktijknetwerkindelandbouw.nl: https://www.praktijknetwerkenindelandbouw.nl/nieuws/2015062901.asp
  • Praktijkonderzoek veehouderij. (2001). Handboek schapenhouderij. Lelystad: Praktijkonderzoek veehouderij.
  • Prinsen, M. (2012). Beheersing van engerlingen,uitgevoerd bij Praktijkcentrum de Marke, Hengelo. Den Bosch, Nederland: HAS.
  • Raemakers, I., & Faasen, T. (2021). Effecten van vervroegd maaien op dijkflora en fanua. Maarheze, Nederland: Ecologica.
  • Reemer, M., Beringen, R., & Van der Slikke, W. (2008). De knautiabij, Andrena hattorfiana: bedreigde kroon op de beemdkroon. Entomologische Berichten 72, 112-119.
  • Reinders, A. (2022). A proposal for the new monitoringsplan. Apeldoorn: Waterschap Vallei en Veluwe.
  • Remmelink, G., Philipsen, B., Stienezen, M., Tjoonk, L., & Kuiper, I. (2015). Eerste curve grasgroei en bodemtemperatuur, V-focus, april 2015. V-Focus, 24-25.
  • Reuzenaar, M. (2019). Beheervoorschriften graskruidenmengsel voor dijken HHNK, intern document. Heerhugowaard, Nederland: Hoogheemraadschap het Hollands Noorderkwartier.
  • Riemens, M., & Van der Weide, R. (2009). Wortelonkruiden, Biologie en bestrijding, een literatuuroverzicht van akkerdistel, akkerkers, knolcyperus, veenwortel, akkermunt en moerasandoorn. Wageningen, Nederland: Plan Research International.
  • Ros, G., Fujita, Y., & Heinen, M. (2024, 08 05). Factsheet waterbeschikbaarheid. Opgehaald van openbodemindex.nl: https://openbodemindex.nl/wp-content/uploads/2021/01/Kort-factsheet-Waterbeschikbaarheid.pdf
  • RWS. (2017). Handreiking ontwerpen met overstromingskansen. Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving.
  • RWS. (2021). Schematiseringshandleiding grasbekleding WBI2017 versie 5.0. Delft, Nederland,: Ministerie van Infrastructuur en Milieu.
  • Schaffers, A., Frissel, J., Van Adrichem, M., & Huiskes, H. (2014). Seizoensverloop in de doorworteling van dijkgrasland VTV-toetsing buiten het winterseizoen nader bekeken. Wageningen, Nederland: Alterra.
  • Schoutens, A. (2017). Poster dijkgrasbeheer. Epe, Nederland: Ad Schoutens advies en begeleiding.
  • Schut, D., & Niemeijder, I. (2020). Herstelplan knautiabij en knautiawespbij in Gelderland. Fase 1, verkenning. Intern rapport Provincie Gelderland. Arnhem, Nederland: Provincie Gelderland.
  • Spielmann, E. (2020). Programma van Eisen voor bloemrijke dijken bij dijkverbeteringen (intern document). Amsterdam, Nederland: Waternet.
  • Spijker, J., Niemeijer, C., Tjooitink, G., & Timmer, A. (1995). Groenwerk: Praktijkboek voor bos, natuur en stedelijk groen, . Wageningen, Nederland: IBN-DLO.
  • Sprangers, J. (1989). Vegetatie van Nederlandse zeedijken, Plantengemeenschappen in relatie tot standplaatsfactoren. Wageningen, Nederland: Landbouw Universiteit Wageningen.
  • Sprangers, J. (1996). Extensief graslandbeheer op zeedijken. Wageningen, Nederland: Landbouw Universiteit Wageningen.
  • Sprangers, J., & Arp, W. (2004). Cursus kwaliteitsherkenningen dijkgrasland. Wageningen, Nederland: Alterra.
  • Stichting voor Bodemkartering. (1975). Bodemkaart van Nederland, toelichting bij de kaartbladen. Wageningen, Nederland: Stichting voor Bodemkartering.
  • Stip, A. (2017). Sinusbeheer slaat aan! Vlinders 2017, 2017-1, 18-19.
  • Stip, A. (2018-1). Monitoring effecten sinusbeheer op dagvlinders, bijen en vegetatie van de Hondsbossche zeewering. Wageningen, Nederland: Vlinderstichting.
  • Stip, A. (2018-2). Monitoring effecten sinusbeheer op de Assendelver Zeedijk. Wageningen, Nederland: Vlinderstichting.
  • Swinkels, C., Liebrand, C., Van Rooijen, N., Visser, E., & De Kroon, H. (2020). De dijk als habitat voor bloemen en wilde bijen. De levende natuur, 121-3, 96-101.
  • Sýkora, K., & Liebrand, C. (1987). Natuurtechnische en civieltechnische aspecten van rivierdijkvegetaties. Wageningen, Nederland: Nederlandse Landbouw Universiteit.
  • TAW. (1996). Technisch rapport Klei voor dijken. Delft, Nederland: Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Technische Adviesgroep Waterkeringen.
  • TAW. (1998). Erosiebestendigheid van grasland als dijkbekleding. Delft, Nederland: Ministerie van Verkeer en waterstaat, Technische Adviesgroep Waterkeringen.
  • TAW. (1999). Grasmat als dijkbekleding. Delft, Nederland: Rijkswaterstaat - Technische Adviescommissie voor waterkeringen.
  • Thijsse, J. P. (1938). Onze groote rivieren. Zaandam, Nederland: Verkade's fabrieken.
  • Tijsma, L., Odé, B., Dijkhuis, E., & Stip, A. (2020, 04 29). Klepelen helpt onze bermen naar de knoppen. Opgehaald van Nature Today: https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=23547
  • Van der Zee, F. (1992). Botanische samenstelling, oecologie en erosiebestendigheid van rivierdijkvegetaties. Wageningen, Nederland: Nederlandse Landbouwuniversiteit.
  • Van der Zee, F., & Frissel, J. (2014). De invloed van vegetatie op de verdroging van kleikades. Wageningen, Nederland: Alterra.
  • Van der Zee, F., Van Dijk, W., & Frissel, J. (2020). Pilot beheer en inzaaien bloemrijke dijken langs Amsterdam-Rijnkanaal. Wageningen, Nederland: Wageningen Environmental Research.
  • Van Dorst, M., Van Meekeren, K., De Groot, P., & Van Schaijk, G. (2024). Bloemrijke dijken HDSR. Aanpak en beheer voor de hele Lekdijk. Everdingen: BWZ.
  • Van Eekeren, N. (1993). Basis concepts of range management and the implications for Malakand Division. Amersfoort, Nederland: DHV Consultants.
  • Van Eekeren, N., & Jansonius, P. (2005). Ridderzuring beheersen, stand van zaken in onderzoek en praktijk LV56. Driebergen, Nederland: Louis Bolk Instituut.
  • Van Hoven, A., & Van der Meijden, R. (2024). Rapportage tehma 3, Analyse golfoverslagproeven en grastrekproeven. Nijmegen: Future Dikes.
  • Van Kemenade, L., & Lageschaar, L. (2020). Leidraad beheer reuzenberenklauw. Culemborg, Nederland: CLM Onderzoek en Advies bv / Landschapsbeheer Flevoland.
  • Van Meurs, G., & Kruse, G. (2017). Update inzichten in gebruik van klei voor ontwerp en uitvoering van dijkversterkingen. Delft, Nederland: Deltares.
  • Verlinde, R. (2024, 08 02). Fosforimmobilisatie. Opgehaald van Ecopedia.be: https://www.ecopedia.be/ecohydrologie/fosforimmobilisatie
  • Vermeulen, N. (2008). Koudekiemers zaaien in de herfst – oktober 2008. Groei&Bloei, 35-37.
  • Verruijt, A. (2001/2010). Grondmechanica. Delft, Nederland: TU-Delft.
  • Vervliet, K. (sd). Vademecum bermmaaisel. België: Vlaamse Overheid, Departement Leefmilieu, Natuur en Energie.
  • Vreeke, S. (1988). Teelt van graszaad, teelthandleiding nr. 26. Lelystad, Nederland: Proefstation voor Akkerbouw en Groenteteelt in Vollegrond.
  • VTV2006. (2006). VTV2006, katern 8 bekledingen, bijlage 8.1 kwaliteit graszode. Delft, Nederland: Rijkswaterstaat, Dienst Weg- en Waterbouw.
  • Wagenaar, J., De Wit, J., Hospers-Brands, M., Cuijpers, W., Van Eekeren, N., & Daniels, L. (2017). Van gepeperd naar gekruid grasland ‐ Functionaliteit van kruiden in grasland, publicatienummer 2017‐022,. Driebergen, Nederland: Louis Bolk Instituut.
  • Waterschap Rivierenland. (2021). Beheer en Onderhoudsplan (intern document). Tiel, Nederland: Waterschap Rivierenland.
  • WBI2017. (2017). Wettelijk BeoordelingsInstrumentarium 2017. Nederland: Ministerie van Infrastructuur en Milieu.
  • Westhoff, V., Bakker, P., Van Leeuwen, C., & Van Voo, E. (1971). Wilde planten - deel 2: het lage land. Vereniging tot behoud van Natuur in Nederland.
  • Wilbrink, W. (2016). Belangenafweging voor maaibeheer op primaire waterkeringen. Enschede, Nederland: Universiteit Twente.
  • WS. (2012). Handreiking toetsen grasbekledingen op dijken tbv verlengde derde toetsronde. Delft: Ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM).
  • WUR. (2017/18). Handboek Melkveehouderij (digitaal). Wageningen Nederland: Wageningen Livestock Research.
  • WUR. (2021, 04 10). Wat is biodiversiteit. Opgehaald van WUR: https://www.wur.nl/nl/show-longread/Biodiversiteit-longread.htm
  • Wymenga, E., Latour, J., Beemster, N., Bos, D., Bosma, N., Haverkamp, J., . . . Van der Zee, E. (2015). Terugkerende muizenplagen in Nederland. Inventarisatie, sturende factoren en beheersing. A&W-rapport 2123. Feanwâlden, Nederland: Altenburg & Wymenga.